Omawiana w poprzedniej części cyklu rada powiatowa miała obowiązek wyłonić spośród siebie dwunastoosobowy wydział, złożony z członków i ich zastępców. Połowę składu wybierano we wspólnym głosowaniu, a połowę delegowali radni z poszczególnych kurii wyborczych. Wydział stanowił organ wykonawczy rady i reprezentował ją na zewnątrz. W ramach nadzoru nad gminami rozpatrywał odwołania od uchwał rad gminnych oraz kontrolował finanse, przede wszystkim wykonanie budżetów. Jemu też podlegali urzędnicy powiatowi.
Na czele wydziału stał zatwierdzany przez samego cesarza prezes, zwany też marszałkiem powiatu. Od 1867 roku funkcję tę sprawowali czołowi przedstawiciele miejscowego ziemiaństwa. Jako pierwszy urząd objął Edmund Krasicki, właściciel dóbr leskich. Urodzony w 1808 roku hrabia był uczestnikiem powstania listopadowego i organizatorem oddziału Gwardii Narodowej w Lesku podczas Wiosny Ludów. Działał w stowarzyszeniach gospodarczych, takich jak Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie. Przeznaczał też fundusze na cele społeczne. Na stanowisku prezesa wydziału powiatowego pozostał do 1881 roku. Jego zastępcami byli w tym czasie kolejno Maksymilian Zatorski z Wańkowej, sędzia Leon Budzynowski z Leska, Teofil Żurowski z Berezki oraz Edmund Kraiński z Leszczowatego. Po zakończeniu urzędowania w roli marszałka Edmund Krasicki jeszcze do 1890 roku pozostał „zwykłym” członkiem rady powiatowej. Zmarł w Wigilię 1894 roku i spoczął w rodzinnym majątku w Bachórcu.
Po Krasickim na prezesa wybrano Teofila Żurowskiego (1833-1908), właściciela Berezki i Myczkowiec. Był pierwszym spośród trzech marszałków powiatu leskiego, którzy wcześniej piastowali stanowisko jego zastępcy. Przez dwie kadencje sprawował również mandat posła do galicyjskiego Sejmu Krajowego. Na początku lat 90. XIX wieku w skład zarówno rady, jak i wydziału powiatowego wszedł także jego syn – Wiktor. Prezesura Żurowskiego trwała w latach 1882-1892. W tym czasie funkcję zastępcy pełnili ks. Ludwik Praszałowicz (do 1890 roku) oraz Józef Jordan. Pochodzący z Zakliczyna, a będący właścicielem majątku w Olszanicy Jordan został następnie na krótko marszałkiem powiatowym.
Po zaledwie roku na miejsce Jordana wszedł jego dotychczasowy zastępca – Emil Leszczyński (1828-1903), dziedzic Łobozewa. Wywodził się z rodziny, w której rękach znajdowały się wcześniej również dobra w Polańczyku i Solinie. Wraz z żoną, Marią z Truskolaskich, pomagał uczestnikom powstania styczniowego. Należał do lokalnych struktur Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego. Ostatnie lata życia spędził w Sanoku, gdzie także zmarł i został pochowany. Leszczyński prezesem wydziału powiatowego był tylko w latach 1894-1896. W tym czasie zastępował go Józef Nanowski z Ustrzyk Dolnych.
W 1897 roku nastąpiła stabilizacja po naznaczonym częstymi zmianami początku ostatniej dekady XIX stulecia. Wówczas na kolejne czternaście lat urząd marszałka objął Ludwik Baldwin-Ramułt (1857-1929). Urodzony w Tarnowie, ukończył architekturę na Politechnice Lwowskiej i z tym miastem związał swoją karierę zawodową. Do jego bogatego dorobku zalicza się m.in. projekt rotundy, w której w 1894 roku odsłonięto Panoramę Racławicką. W powiecie leskim nabył natomiast majątek w Dwerniku. Podczas I wojny światowej organizował w Grazu pomoc dla polskich uchodźców. Brał też udział w obronie Lwowa. W niepodległej Polsce, na początku lat 20. pracował w administracji państwowej. Zmarł we Lwowie i spoczął na Cmentarzu Łyczakowskim. Równocześnie z Baldwinem-Ramułtem urzędowanie rozpoczął jego zastępca, leski adwokat dr Jan Strutyński, pełniący obowiązki aż do swojej śmierci w 1910 roku.
Ludwik Baldwin-Ramułt
Ostatnim prezesem wydziału powiatowego przed I wojną światową został w 1912 roku August Krasicki (1873-1946) – wnuk otwierającego niniejszy artykuł Edmunda. W młodości odbył zagraniczne studia oraz szkolenie wojskowe, dające mu stopień oficera kawalerii. W 1913 roku wybrano go posłem do Sejmu Krajowego. Po wybuchu wojny wystarał się o przydział do Legionów Polskich i objął w nich stanowisko adiutanta kolejnych komendantów. Przeszedł szlak bojowy opisany w wydanych drukiem dziennikach. Aktywnie działał w organizacjach gospodarczych oraz naukowych. Jego specjalizacją i pasją było drzewoznawstwo. Angażował się w lokalne inicjatywy społeczne, a w latach 30. sprawował też mandat radnego miejskiego. Przed odzyskaniem niepodległości w wydziale zastępowali go leski notariusz Roman Baczyński i ks. Jan Bierzecki, proboszcz parafii greckokatolickiej w Lesku.
W II Rzeczpospolitej na obszarze dawnego zaboru austriackiego aż do połowy lat 30. nie przeprowadzono nowych wyborów do rad powiatowych. Skutkowało to ich rozpadem i koniecznością zastąpienia zarządami tymczasowymi. Po ujednoliceniu przepisów na czele sześcioosobowych wydziałów stanęli starostowie, a ich członkowie pochodzili z mianowania. Faktycznie nie był to więc już organ samorządu, ponieważ dominującą rolę odgrywał w nim przedstawiciel administracji rządowej. W 1934 roku do Tymczasowego Wydziału Powiatowego w Lesku należeli starosta dr Roman Gąsiorowski, notariusz Emil Daniec z Leska, adwokat dr Roman Witoszyński oraz właściciele ziemscy – August Krasicki z Leska, Bohdan Juściński z Olszanicy i Włodzimierz Sołowij ze Średniej Wsi.
Po wdrożeniu reformy samorządowej pozycję zwierzchnika rady powiatowej utrzymali starostowie. Rady wyłaniano zaś odtąd w wyborach pośrednich. Każda gmina wiejska mogła delegować do niej dwóch przedstawicieli, natomiast miasta, w zależności od liczby mieszkańców, od dwóch do pięciu. Wiadomo, że leska rada powiatowa musiała ukonstytuować się do sierpnia 1935 roku. Niestety, na podstawie odnalezionych dotąd źródeł nie udało się ustalić jej składu.
Opracował: Michał Michniewicz
